Vruchtbaarheidsbehoud bij vrouwen met kanker

De behandeling van kanker kan schadelijk zijn voor de vruchtbaarheid.  Dat komt meestal door het gebruik van bepaalde chemotherapie die schadelijk kan zijn voor het weefsel van de eierstokken. Er zijn verschillende technieken om de vruchtbaarheid zo veel mogelijk te sparen, zowel voor als tijdens de behandeling van kanker.

Mogelijkheden om de vruchtbaarheid voorafgaande aan de behandeling te sparen zijn invriezen van embryo’s (cryopreservatie) of invriezen van eicellen (vitrificatie). Daarnaast is het ook mogelijk om eierstokweefsel in te vriezen, dit is echter vooralsnog een experimentele behandeling die alleen in onderzoeksverband wordt aangeboden.

Een vrouw beschikt over 2 eierstokken (ovaria) onder in de buik. De buitenste laag van de eierstokken bevat de voorraad onrijpe eicellen voor het hele leven. In de loop van de jaren daalt de voorraad, en bij de menopauze, de laatste menstruatie van het leven, zijn alle eicellen op. Chemotherapie en bestraling kunnen eicellen beschadigen, en hiermee tot onvruchtbaarheid leiden. Om de kans op een toekomstig kind te vergroten kunnen we een aantal uitgerijpte eicellen of embryo’s invriezen en op een later tijdstip weer ontdooien. De eicellen kunnen we dan met behulp van ICSI bevruchten. Plaatselijke bestraling zoals bij borstkanker wordt niet als schadelijk beschouwd voor de eierstokken.

Voorafgaand aan het invriezen van embryo’s of eicellen wordt een hormoonbehandeling (IVF behandeling) gestart om de eierstokken te stimuleren. Vervolgens worden de eicellen opgezogen uit de eierstokken. Daarna worden ofwel de eicellen in contact gebracht met de zaadcellen van de partner en daarna ingevroren en opgeslagen of de eicellen kunnen onbevrucht worden ingevroren en opgeslagen. Als uw behandeling van kanker is afgerond en u kinderwens heeft, maar onvruchtbaar bent geworden, kunnen de eicellen of embryo’s worden ontdooid. De eicellen kunnen worden bevrucht met zaadcellen van uw partner via de ICSI methode. Als hieruit embryo’s ontstaan kunnen deze teruggeplaatst worden. Hierdoor bestaat de mogelijkheid dat u zwanger kunt worden van uw genetisch eigen kind.

Belangrijk om te weten bij het invriezen van eicellen/embryo’s :

• De hormoonbehandeling duurt twee tot vier weken en kan alleen als er genoeg tijd voor is voorafgaande aan de behandeling van kanker.
• Hormoonstimulatie altijd in overleg met de internist/ oncoloog
• De succeskans van het gebruik van ingevroren eicellen of embryo’s  is nagenoeg gelijk aan het gebruik van verse eicellen bij IVF.
• De kans op (aangeboren) afwijkingen bij kind(eren) lijkt tot nu toe niet verhoogd, maar uit voorzorg zullen kind(eren) geboren na deze behandeling regelmatig worden gecontroleerd tot hun 5e jaar.

Om meer kans te creëren om een embryo te maken zijn er meerdere eicellen nodig. In een normale cyclus ontwikkelt zich elke maand maar één eiblaasje (follikel) met daarin een eicel. Door stimulatie met hormonen rijpen de eicellen en kunnen zich meerdere eiblaasjes tegelijk ontwikkelen. De hormonen moet u zelf dagelijks via een injectie toedienen. Met echo-onderzoek via de vagina wordt het aantal groeiende eiblaasjes gecontroleerd. Als de eiblaasjes groot genoeg zijn kunnen de eicellen eruit gehaald worden. Dit gebeurt door de eiblaasjes via de vagina aan te prikken en leeg te zuigen. Hierna worden de eicellen ingevroren en opgeslagen. Hiervoor is een aparte techniek nodig die vitrificatie heet, deze is niet bij alle laboratoria beschikbaar.

De eicellen of embryo’s worden ingevroren en bewaard in vloeibare stikstof (-196°C). In principe kunnen ze bij deze temperatuur jarenlang worden bewaard. De techniek die hiervoor gebruikt wordt is cryopreservatie of vitrificatie. Hierbij worden hoge concentraties cryoprotectant (antivries) gebruikt. Bij vitrificatie worden de eicellen ultrasnel ingevroren om ijskristalformatie in de eicel te voorkomen. Deze techniek hopen wij binnenkort ook in Voorburg toe te kunnen passen.  De eicellen of embryo’s blijven opgeslagen in het fertiliteitslaboratorium totdat u er gebruik van wilt maken of tot u aangeeft dit niet meer te willen. Ook is er een leeftijdslimiet aan het gebruik gekoppeld zoals is vastgelegd in de bewaringsovereenkomst die wij met u sluiten.

Na het beëindigen van de behandeling van kanker wordt duidelijk of u onvruchtbaar bent geworden of niet. Op het moment dat u kinderwens heeft en u onvruchtbaar bent geworden, kunnen de eicellen of embryo’s worden ontdooid. De eicellen worden dan met behulp van ICSI bevrucht. Dit kan alleen plaatsvinden indien uw behandelaar/ internist-oncoloog akkoord is en er geen gezondheidsrisico is. Bij ICSI wordt een zaadcel geïnjecteerd in een eicel. Hieruit kunnen één of meerdere embryo’s ontstaan die teruggeplaatst worden de baarmoeder. Hierbij worden meestal hormonen toegediend om het proces te ondersteunen.

Hormonale stimulatie is nodig om in de eierstokken meerdere eicellen te laten groeien om zo meerdere eicellen te kunnen oogsten en in te vriezen. De hormonen kunnen echter van invloed zijn op hormoon-gevoelige tumoren. In overleg met de internist-oncoloog wordt een zo veilig mogelijk hormoon-schema gestart.

Bij een punctie om eicellen te verkrijgen bestaat een zeer kleine kans op een bloeding of infectie. De hormonale stimulatie heeft als risico dat er een overstimulatie van de eierstokken kan optreden (ovarieel hyperstimulatiesyndroom) in de eerste 2 weken na de eicelpunctie. Bij de kinderen die geboren zijn na het invriezen van embryo’s of eicellen, zijn tot nu toe niet meer aangeboren afwijkingen vastgesteld dan bij andere kinderen.

Hoe de behandeling verloopt, is nog onzeker. Het kan zijn dat uw eierstokken ondanks hormooninjecties slechts weinig eicellen maken of helemaal geen eicellen. Of dat er geen goede eicellen of embryo’s zijn om in te vriezen. Ook kunnen er na ontdooien weinig goede eicellen of embryo’s overblijven en kan de bevruchting tegenvallen, of ontstaan er slechte embryo’s. Dit betekent dat er een kans bestaat dat u niet zwanger wordt en dus is er geen garantie op het krijgen van een kind.

Nederlands Netwerk Fertiliteitspreservatie : www.nnf-info.nl