Vruchtbaarheidsbehoud bij mannen met kanker

Middels invriezen in vloeibare stikstof bewaren van zaadcellen voor eigen gebruik op een later moment

Waarom sperma invriezen?

Sommige mannen moeten een behandeling ondergaan die een tijdelijke of blijvende negatieve invloed kan hebben op hun spermakwaliteit. Door voorafgaand aan de behandeling zaadcellen in te laten vriezen, behoudt de man, mits de zaadcellen invriesbaar blijken, de mogelijkheid om later middels Intra-Uteriene Inseminatie (IUI), in vitro fertilisatie (IVF) of intracytoplasmatische sperma injectie (ICSI) kinderen te krijgen.  Een andere groep mannen waarvoor het invriezen van zaadcellen wenselijk kan zijn, is die waarbij een hersteloperatie na een sterilisatie wordt verricht.

Behandeling van kanker.

Hierbij is een intensieve behandeling (chemotherapie en/of bestraling) nodig waardoor delende cellen worden geremd of uitgeschakeld. De aanpak is echter niet selectief: niet alleen de foute, maar ook de goede cellen worden aangepakt. Eén van de processen die beïnvloed kan worden is de productie van zaadcellen, met  tijdelijke of blijvende onvruchtbaarheid als gevolg.

Medicatiegebruik.

Voor de behandeling van een chronische ziekte is het soms noodzakelijk om medicijnen in te zetten die de aanmaak van zaadcellen afremt.

Operaties in het kleine bekken

Er kan een operatie noodzakelijk zijn die het onmogelijk maakt een zaadlozing te krijgen.

Na herstel van een sterilisatie

Kort na de operatie is de zaadleider doorgankelijk, maar na verloop van tijd kan deze door littekenvorming dicht gaan zitten waardoor er geen zaadcellen meer in de zaadlozing zitten.

Na torsio testis

Als een teelbal een tijd geen aanvoer van zuurstofrijk bloed heeft gehad, kan het weefsel afsterven. Hierdoor verdwijnt ook het vermogen van die teelbal om zaadcellen te produceren.

Chemotherapie remt in sterke mate de celgroei. Vaak heeft dit een grote invloed op de productie van zaadcellen. Afhankelijk van het soort en de dosering van het medicijn, en de duur van de behandeling, kan tijdelijke of blijvende onvruchtbaarheid ontstaan. Ook de leeftijd ten tijde van de behandeling is van invloed.

Radiotherapie (bestraling) remt de groei van levende cellen. Wanneer de teelballen aan een hoge dosis straling worden blootgesteld, kan dit tot tijdelijke of blijvende onvruchtbaarheid leiden.

Naast chemotherapie en bestraling zijn er ook bepaalde medicijnen (zoals MTX), gebeurtenissen of operaties die een tijdelijke of blijvende invloed op de vruchtbaarheid hebben.

Voordat u aan een behandeling (chemotherapie en/of bestraling i.v.m. kanker, bepaalde medicijnen i.v.m. chronische ziekte) begint of een operatie ondergaat die invloed op de vruchtbaarheid kan hebben, is het belangrijk dat er met u over de mogelijkheid van invriezen van zaadcellen voor gebruik in de toekomst wordt gesproken.

Indien er in de toekomst sprake is van kinderwens en u wilt gebruik maken van de ingevroren zaadcellen dan zijn er 3 behandelings-mogelijkheden:

1. IUI (Intra-Uteriene Inseminatie); hierbij wordt het sperma na ontdooiing en opwerking in de baarmoederholte ingebracht.

2. IVF (in vitro fertilisatie; reageerbuisbevruchting); hierbij worden in een kweekbakje de ontdooide zaadcellen samengebracht met de eicellen van uw partner.

3. ICSI (intracytoplasmatische sperma injectie); hierbij wordt in elke rijpe eicel een zaadcel geïnjecteerd.

Voordat er zaadcellen van u worden ingevroren zal eerst een intake-gesprek met u gevoerd worden door de coördinator semenbank. Bovendien wordt bloed afgenomen voor screening op via het bloed overdraagbare besmettingsziekten zoals HIV, hepatitis B en C.

De kans op zwangerschap na gebruikmaking van ingevroren zaadcellen hangt af van de kwaliteit van het sperma op het moment van het invriezen, de kwaliteit na ontdooien, alsmede de vruchtbaarheid van uw partner.

De kwaliteit van het in te vriezen materiaal (aantal zaadcellen en beweeglijkheid) wordt keer op keer gecontroleerd, zodat u geen onrealistische verwachtingen heeft gedurende de bewaarperiode. Omdat door het invriezen de spermakwaliteit sterk achteruit gaat, is het aan te raden zoveel mogelijk zaadcellen te laten invriezen (mits mogelijk qua tijd en lichamelijke conditie: 3 tot 6 zaadlozingen). Ter optimalisering van de spermakwaliteit is het advies om 3 dagen voordat u zaadcellen komt laten invriezen, geen zaadlozingen te hebben.

Het sperma moet binnen een uur na productie worden ingeleverd. U mag zowel thuis als in een speciaal daarvoor bestemde kamer op de fertiliteitsafdeling sperma produceren. Wel moet altijd een door ons verstrekt potje gebruikt worden.

Na inleveren van het sperma wordt de kwaliteit gecontroleerd. U krijgt de bevindingen direct te horen. De zaadcellen worden in speciaal gelabelde rietjes bewaard in vloeibare stikstof (-196°C).

Wanneer eenmaal met de behandeling (chemotherapie of bestraling) is gestart, zal als regel geen sperma meer worden ingevroren.

Middels een informed consent wordt schriftelijk vastgelegd welke afspraken er zijn gemaakt ten aanzien van het in bewaring houden van de zaadcellen. Hier zijn regels voor die zijn vastgelegd door de Gezondheidsraad. Het informed consent moet getekend worden voordat sperma kan worden ingevroren. Ingevroren zaadcellen worden op verzoek van de bewaargever vernietigd. Mocht u de wens hebben dat uw partner beschikkingsrecht krijgt over uw zaadcellen dan dient u een intentieverklaring te tekenen.

De ziektekostenverzekeraar vergoedt als regel de kosten die verbonden zijn aan het invriezen en in bewaring houden van zaadcellen.

Niet alle mannen die in aanmerking komen voor invriezen van zaadcellen worden of blijven onvruchtbaar. Na chemotherapie en/of bestraling herstelt de aanmaak van zaadcellen zich soms. Als regel gebeurt dit 6 tot 24 maanden na de laatste behandeling.

Om te weten te komen of er sprake is van herstel van de zaadcelaanmaak wordt als regel een jaar na de laatste behandeling een semenanalyse uitgevoerd.

Hoewel de kans op het verwekken van een zwangerschap tijdens en na bestraling of chemotherapie zeer klein is, is het niet onmogelijk. Doorgaans is het advies dan ook om anticonceptieve maatregelen te treffen tot 3 maanden na de laatste behandeling.